Oya Hakkında Kültürel Blgiler

oya

Oya renkli bir ibrişimden veya uygun bir iplikten iğne ile genellikle çiçek ve yaprak şeklinde yapılan işlemeler. İlk peygamber ve ilk insan Âdem aleyhisselâm dan beri insanlar örgü örmesini biliyorlardı. Yapılan târihî araştırmalar netîcesinde M.Ö. 2000 yıllarının örgü örneklerine âit bilgiler elde edilmiştir. İğne ile yapılan örgülerin Orta Asya’dan Anadolu yoluyla Avrupa’ya yayıldığı tahmin edilmektedir. On ikinci yüzyılda Balkanlara, oradan da İtalya yoluyla bütün Avrupa’ya yayılmıştır.
  Oya renkli bir ibrişimden veya uygun bir iplikten iğne ile genellikle çiçek ve yaprak şeklinde yapılan işlemeler. İlk peygamber ve ilk insan Âdem aleyhisselâmdan beri insanlar örgü örmesini biliyorlardı. Yapılan târihî araştırmalar netîcesinde M.Ö. 2000 yıllarının örgü örneklerine âit bilgiler elde edilmiştir. İğne ile yapılan örgülerin Orta Asya’dan Anadolu yoluyla Avrupa’ya yayıldığı tahmin edilmektedir. On ikinci yüzyılda Balkanlara, oradan da İtalya yoluyla bütün Avrupa’ya yayılmıştır. Tığ ile yapılan örgüleriyse, İspanya’da kurulan Endülüs Emevîleri öğreterek yaygın hâle gelmesine sebep olmuşlardır.

 Oya dantelden farklıdır. Oya yapma, çiçekle örgü sanatının birleşmesinden doğmuştur. Dünyâ dillerinde bulunmayan oya kelimesi, bu işin Türklere âit bir sanat olduğunu gösterir. Kadın ve kızların iç dünyâlarının zerâfetini ifâde eden göz nuru oyalar, günümüzde Türk el sanatlarından biri olarak önemini muhâfaza etmektedir. Köy ve kasabalarımızda genç kız ve kadınlarımız bu ince zevkin güzel örneklerini vermeye devâm etmektedirler.

  İğne oyasında kullanılan teknikler yöreden yöreye farklılık gösterir. İpekten yapılan iğne oyası ince işçilik gerektirir. Küçük iğnelerle, iplikler düğümlenerek yapılan bu türden oyalarda motiflerin dik durmasını sağlamak için gerekli yerlerine saç, at kılı veya ince tel katılır. Oya bittikten sonra da kitre, zamk veya yumurta akı sürülerek sertleştirilir. İpek ve pamuk ipliğinin kullanıldığı tığ oyası, tığla zincir çekilerek yapılır. Mekik oyasının malzemesi tığ oyasının aynısıdır. Belli uzunlukta bir ipliğe işlenmek istenen motifin biçimi verilir ve mekikteki iplik halkalanarak örülür.

   Firkete oyası pamuk ipliğinden yapılır. Bir firketenin iki koluna geçirilen iplikler ortada tığı ile işlenir. Firkete enindeki bu oyanın bir kenarına tırtıl, boncuk veya pul geçirilir. Koza oyasının malzemesi koza ve ipektir. Oyanın bir parçası ipekle örüldükten sonra kozalardan yapılmış motifler eklenir. Yün oyasında ise yünden yapılmış motifler iğne veya tığla işlenmiş parçaya dikilir. Yine istenen biçimi vermek için bir zamk kitre veya yapıştırıcı bir sıvı ile ıslatılarak parmakla bastırılır. Mum oyasında ise motifin sertliği mumla sağlanır. Boncuk oyasında boncuk hattâ inci kullanılır. Atkılı ve çizgili bir teknikle yapılan oyalara “dokuma oyası” denir.

Oyalarda maydanoz, dut, zeytin gibi yaprak; karanfil, menekşe, mine, papatya gibi çiçek; söğüt, kavak, çınar selvi gibi ağaç; çilek, dut, iğde portakal gibi meyve; biber, bamya enginar gibi sebze motifleri çok görülür. Dağ, tepe, kaya gibi manzara ayrıntıları, câmi kapısı, köprü, kubbe, pencere, köşk parmaklık gibi mîmârî ayrıntılar, kelebek, kuş, arı, tavşan, kirpi, solucan, geyik, yılan gibi hayvan ve çeşitli insan figürlerinin kullanıldığı da görülür.